Mongólía og óeirðirnar í Ulaanbaatar

Ég er kominn til höfuðborgar Mongólíu, Ulaanbaatar. Sovétmenn gáfu borginni nafnið sem stundum er skrifað Ulan Bator og þýðir 'rauða hetjan'. Á leið minni norður frá Beijing fór ég með rútu að mongólsku landamærunum og tók svo lest þaðan í áttina að Ulaanbaatar. Í síðustu færslu minntist ég á möguleikann á því að fara úr lestinni í bænum Choir, um 250 km frá Ulaanbaatar. Mongólskur lögfræðingur sagði mér hins vegar í lestinni að stoppað yrði í Choir um miðja nótt eða klukkan 4 um nótt og því leyst mér ekki svo vel á það.
Choir
Um nóttina vildi hins vegar þannig til að ég þurfti að fara á klósettið klukkan hálf fjögur og á endanum safnaði ég kjarki í að pakka saman og hoppa út í myrkrið. Auðvitað yfirgáfu nokkrar hræður lestina á sama tíma sem ég hengdi mig á og fékk til að benda mér á hótel. Úti var nokkuð kalt en á endanum fannst gistiheimili sem var reyndar fullt en ég var settur í herbergi með þremur hrjótandi trukkabílstjórum og svaf þar fram á morgun á dýnu á gólfinu. Konan sem rak gistiheimilið kunni enga ensku og var því frekar óróleg yfir þessu öllu saman. Um morguninn hringdi hún hins vegar í vinkonu sína, enskukennarann í bænum, sem kom á gistiheimilið í þann mund sem ég þurkaði stírurnar úr augunum. Eftir nokkuð fábrotnar samræður kom ég til skila til þessarar indælu konu að ég hafði aðeins ætlað að gista eina nótt og hefði áhuga á að sjá sovéska flugvöllinn í þorpinu. Þá kom hins vegar í ljós að ferðahandbækurnar væru ekki réttar hvað þetta varðar og að ég væri annar túristinn sem félli fyrir þessu á síðasta ári. Flugvöllurinn var í reynd í næsta þorpi, í um 25 km fjarlægð, þar sem enga hótelgistingu eða matsölustaði væri að finna.
Tveir strákar í Choir
Tveir drengir í Choir. Strákurinn til hægri hafði ekki bara sítt hár heldur fléttur í hárinu. Sumir Mongólar trúa því að með því að dulbúa drengi sem stúlkur hafi illir andar minni áhuga á að drepa þá, því meiri skaði hlytist af því að drepa strák.
Þegar á móti blæs getur verið gott að fá sér að borða. Ég skundaði því á veitingahús bæjarins og fékk mér það sem var á boðstólnum þar, lambakjöt. Þannig vildi reyndar til að lambakjöt var nákvæmlega það sem ég borðaði í kvöldmat og hádegisverð daginn áður og varð einmitt það sem ég snæddi á leið minni til Ulaanbaatar seinna um daginn. Þegar þetta er skrifað hef ég eytt um 8 dögum úti á landi í Mongólíu og hef alltaf fengið máltíð þar sem lambakjöt var í aðalhlutverki.
Eftir morgunmatinn tók ég nokkrar myndir af bæjarbúum og bænum sjálfum en tók svo rútu í átt að Ulaanbaatar sem reyndar stoppaði í skamma stund í grennd við flugvöllinn. Það eina sem virtist vera eftir af flugvellinum voru hinsvegar kommúnistablokkir hermannanna því Mongólar hafa fyrir löngu tekið allt heilnæmt af svæðinu, stál og steypuplattana sem mynduðu flugbrautina, eða þannig skildi ég ástandið allavega.
Fyrrverandi íbúðarhúsnæði sovéskra hermanna við flugvöllinn
Ég held áfram að kynnast ótrúlegum samferðalöngum. Í gær kynntist ég mexíkóbúa sem hefur verið að ferðast í 4 ár. Af og til sest hann niður og skrifar barnasögur sem hann hefur komið í sölu í Mexíkó og nýlega Bandaríkjunum. Daginn áður kynntist ég líka þremur katalóníubúum sem höfðu komið hjólandi frá Ulan Ude, sem er síberíumegin við Mongólsku landamærin, til Ulaanbaatar. Héðan ætla þau helst að reyna að komast landleiðina til Indlands sem í dag er svolítið erfitt því þau þurfa nauðsynlega að fara í gegnum Pakistan, Búrma eða Tíbet. Tíbet er og verður lokað fram yfir Ólympíuleikana á meðan vegabréfsáritun fyrir Búrma er háð geðþóttaákvörðunum og loks hefur Pakistan átt í innanlandsvandræðum sem gætu aukist þegar Pervez Musharaf er bolað úr forsetastól.

En mikið er ég ánægður með Mongólíu.
Í Kína og mörgum öðrum löndum virðist túrisminn að miklu leiti ganga út á að skoða minjar óréttlátra valdhafa sögunnar. Í Kína hafa þeir hæst settu aldeilis haft um auðugan garð að gresja í fjölmennu og frjósömu landi. Mongólía er hins vegar bæði fámennt og strjálbýlt land sem hefur að þessum sökum ekki haft bolmagn til að smíða stórfenglegar minjar. Mongólar misstu auk þess nær öll sín búddísku klaustur í stalinísku ofsóknunum 1937-1939 ásamt prestastéttinni.

En hvað er það þá sem Mongólía býður upp á?
Landið,
og ekkert smá land það, ein 14 'Íslönd'.
Kína getur auðveldlega boðið ferðamönnum upp á ósnortið land eins og hin strjálbýla Mongólía en af ýmsum ástæðum hafa lautarferðir ferðamanna fallið í skuggann af afurðum sjálf miðaðra keisara Kína. Þetta þýðir að flestar ferðahandbækur og ferðamannaiðnaður söguminja-ríkra þjóða snýst að miklu leiti um minjarnar og stórborgirnar sem hýsa þær. Þar sem þessu er ekki til að dreifa í Mongólíu, hefur ferðamannaiðnaðurinn hér snúist um ferðalög út á land.

Ísland og Mongólía eiga margt sameiginlegt. Ísland er fámennt og strjálbýlt og hefur því ekki haft bolmagn til að byggja stórfenglega minjar.
Danir höfðu lítinn áhuga á að smíða hér eitthvað stórfenglegt og því miður ekki einu sinni járnbrautakerfi. Allt frá sjálfstæði okkar höfum við ef til vill líka verið heppin með stjórnarfar sem mögulega hefur komið í veg fyrir rugl eins og 76 metra gullstyttu af Davíð Oddssyni á Skólavörðuholti.
Ísland og Mongólía eru bæði mjög háð innflutningi frá nágrannalöndum en eiga þó hráar uppsprettur úr jörðinni. Erlend stórfyrirtæki hafa áhuga á auðæfum landanna beggja við takmarkaðar vinsældir íbúa þeirra. Landslagið sem ég sá í nánast trjálausri mið-Mongólíu var um margt mjög líkt því íslenska. Þar sá ég rautt berg og hóla, helluhraun og mosa, ásamt mjög svipaðri villigrasaflóru, sbr. myndir sem ég hendi inn á myndasíðuna seinna. Lambakjöt og mjólkurafurðir höfum við innbyrt á Íslandi í gegnum aldirnar og aðhilst frekar einfalda matseld og notast við frekar litla hesta, rétt eins og Mongólar.

Gamlar Fréttir
Á sama tíma og ég ræddi við mongólskan leiðsögumann um tilgangsleysi mongólska hersins í fjalladal vestur af Ulaanbaatar fóru hundruðir manna berserksgang í miðborginni. Óeirðirnar komu í kjölfarið af frumniðurstöðum kosninga hér í landi sem féllu núverandi ríkisstjórn í vil. Fimm manns létu lífið, hundruðir særðust og 4000 málverk brunnu inni í þjóðlistasafni borgarinnar. Múgurinn hafði fyrr um daginn mótmælt kosningasvindli í miðborginni en síðar um kvöldið þegar nokkrar vodkaflöskur höfðu verið tæmdar og jarðýta lék lausum hala fyrir utan húsnæði flokksins sem fékk meirihluta atkvæða fór heldur að færast hasar í leikinn. Að lokum voru hurðir húsnæðisins brotnar upp með jarðýtunni og það sem ekki var brennt var stolið úr húsnæðinu. Því miður var þjóðlistasafnið í næsta húsnæði, án þess þó að vera samvaxið flokkshúsnæðinu, og fékk ekki að vera í friði með áðurgreindum afleiðingum. Einn ferðamaður á gistihúsinu mínu hér í bæ var víst í miðju mannhafinu og þurfti að leita sér hjálpar daginn eftir út af reykeitrun. Hann gerðist svo fífldjarfur að fara inn í brennandi húsið til að taka myndir af glæpamönnum í verki, en slapp einhverra hluta vegna. Einn Víetnami var barinn ansi illa fyrir það eitt að líta út eins og Kínverji.

Í miðborg Ulaanbaatar ríkir útgöngubann frá klukkan 10 á kvöldin, þungvopnaðir hermenn og lögreglumenn eru hér við hvert götuhorn, áfengissala er bönnuð og aðeins ríkissjónvarpið hefur leyfi til útsendinga. Ekki er þó útlit fyrir meiri hasar enda sýnist mér að flestir fordæmi skemmdarverkinn harðlega og allt bendir til þess að útgöngubanninu ljúki á morgun. Það sem virðist hafa gert mótmælin jafn öfgafull og raun bar vitni eru hagsmunir Mongóla í pólitísku þrætuepli um einkavæðingu námuvinnsla landsins og þreyta gagnvart spillingu stjórnmálamanna. Á síðustu árum hefur verið mikill uppgangur í námuvinnslu landsins. Hér hafa fundist ýmsir verðmæti málmar eins og t.d. úraníum.